Войти | Регистрация | Вход необходим для полного использования сайта
 +12.5 °C
Определяет судьбу человека то, как он понимает себя.
(Торо)
 

Время — Вăхăт (ГД ИЧЯ)

    Дата, календарь, квартал, срок (вăхăт), эра; век — ĕмĕр (ĕмĕр пуçламăшĕнче — в начале века, ĕмĕр вĕçĕнче — в конце века);
    мгновение (миг, момент) — самант (авăк);
    период (промежуток, стадия) — тапхăр (хушă);
    эпоха, эра — самана.

Календарный год — çулталăк

    Год — çул; в этом году — кăçал;
    следующий год, в следующем году — килес çул (или: çитес çул);
    прошлый год, в прошлом году — пĕлтĕр (или: иртнĕ çул);
    зима — хĕл; хĕлле (зимой — хĕлле);
    весна — çур; çуркунне (весной — çуркунне);
    лето — çу; çулла (летом — çулла);
    осень — кĕр; кĕркунне (осенью — кĕркунне);
    наступила зима — хĕл çитрĕ (хĕле кĕтĕмĕр, хĕл ларчĕ);
    лето настало (наступило) — çу çитрĕ (çулла çитрĕ, çăва тухрăмăр).

Названия месяцев — уйăх ячĕсем

    Январь — кăрлач уйăхĕ (или: январь, январь уйăхĕ);
    февраль — нарăс уйăхĕ (или: февраль, февраль уйăхĕ);
    март — пуш уйăхĕ («свободный месяц»);
    апрель — ака уйăхĕ («месяц сева»);
    май — çу уйăхĕ («месяц лета»);
    июнь — çĕртме уйăхĕ («месяц пара», т.е. парового поля);
    июль — утă уйăхĕ («месяц сена»);
    август — çурла уйăхĕ («месяц серпа»);
    сентябрь — авăн уйăхĕ («месяц молотьбы»);
    октябрь — юпа уйăхĕ («месяц поминок»);
    ноябрь — чӳк уйăхĕ («месяц жертвоприношений»);
    декабрь — раштав уйăхĕ.
    Восьмое марта — мартăн саккăрмĕшĕ (или; пуш уйăхĕн саккăрмĕшĕ);
    девятое мая — майăн тăххăрмĕшĕ (или: çу уйăхĕн тăххăрмĕшĕ).

Неделя — эрне

    Сегодня — паян;
    завтра — ыран;
    послезавтра — виçмине;
    вчера — ĕнер;
    позавчера — виçĕм кун;
    понедельник — тунтикун;
    вторник — ытларикун;
    среда — юнкун;
    четверг — кĕçнерникун («малая пятница»);
    пятница — эрнекун;
    суббота — шăматкун;
    воскресенье — вырсарникун («русская пятница»).
    
    Ср.: выходной день — канмалли кун («день для отдыха»), рабочий день — ĕç кунĕ; день рождения — çуралнă кун; праздничные дни — уяв кунĕсем.

Сутки — талăк

    Утро — ир (ср.: рано — ир);
    утром — ирпе, ирхине;
    полдень — кăнтăр (ср.: юг — кăнтăр);
    в полдень, днем — кăнтăрла;
    вечер — каç (каç пулчĕ — наступил вечер);
    вечером — каçпа, каçхине;
    полночь — çурçĕр (ср.: север — çурçĕр);
    ночь — çĕр, ночью — çĕрле.

Часы — сехет

    Час — сехет, полчаса — çур сехет, минута — минут, секунда — çеккунт.
    Который час? — Миçе сехет?
    Семь часов — çич(ĕ) сехет;
    10 минут восьмого — çиччĕ иртни вунă минут;
    полвосьмого — çиччĕ çурă;
    без четверти восемь — саккăр çитесси вунпилĕк минут;
    ровно восемь — шăп саккăр (или: шăпах сакăр сехет).
    В котором часу? — Миçе сехетре?
    Во сколько? — Миçере?
    В 2 часа дня — кăнтăрла икĕ сехетре (или: кăнтăр иртни икĕ сехетре);
    полчаса тому назад — çур сехет каялла; через полтора часа — сехет çурăран.

Диалог (Калаçу)

    — Паян хăш числа? (Или: Паян миçемĕш числа?)
    — Паян июнĕн (или: çĕртме уйăхĕн) 24-мĕшĕ.
    — Паян мĕн кун?
    — Паян кĕçнерникун.
    — Халĕ миçе сехет?
    — Халь вуниккĕ çитесси çирĕм минут.
    — Конференци ыран миçере пуçланать?
    — Ирхине тăхăр сехетре (или: Ирхине тăххăрта).

Юмор (Шӳтсем)

    — Эсир хĕрĕх пиллĕкре-çке, мĕншĕн хĕрĕхре тесе çыратăр?
    — Эпĕ пилĕк çулта тин шутлама вĕреннĕ.
     * * *
    Тунтикун ту çинчен ӳкрĕм, ытларикун ыратрĕ, юнкун юн тухрĕ, кĕçнерникун кĕçĕтрĕ, эрнекун эмеллерĕм, шăматкун шăп выртрăм, вырсарникун вăй кĕчĕ те вăййа тухрăм.
(Из детского фольклора)

     * * *
    — Паян хăш числа?
    — Пĕлместеп, асатте.
    — Эсĕ хаçат вулатăн-çке, пăх.
    — Ку ĕнерхи хаçат!

Пословицы (Ваттисен сăмахĕ)

    Кĕрĕк ăшăтать, кĕр тăрантарать теççĕ.
    Кĕркунне çăвар пушă пулмасть.
    Çуркунне шăна та чĕрĕлет.
    Хĕлен хырăмĕ аслă.

 
 
Ссылка статьи :: Версия для печати

Последние изменения внес Admin (2008-10-18 17:39:48). Просмотрено: 4881.
Orphus

Баннеры

Счетчики